CHƯƠNG 3: NHÓM - CHỦ THỂ VÀ ĐỊA ĐIỂM CỦA VIỆC SINH ĐỘNG HÓA

Để hiểu vai trò và nhiệm vụ của sinh động viên, cần thiết phải đặt ra một câu hỏi nền tảng: Sinh động một nhóm có nghĩa là gì?

Việc sinh động không thể đồng hóa đơn thuần với sự năng động, bộc trực, bầu khí thân thiện hay sự phong phú của các hoạt động. Những yếu tố đó tuy cần thiết, nhưng tự thân, chúng không cấu thành việc sinh động. Một nhóm thật sự được sinh động khi các tiến trình của nhóm được thấm nhuần bởi một phẩm chất nội tại, có khả năng biến đổi mọi sự từ bên trong.

Phẩm chất này có thể được diễn đạt như sau: nhóm trở thành chủ thể chính của các tiến trình liên quan đến chính mình. Điều này được đảm bảo nhờ vào sự tương tác của ba yếu tố:

Nhóm được nhìn nhận và hành động như là chủ thể của việc đào luyện;
Các tiến trình đào luyện sử dụng phương pháp nhóm;
Có sự hiện diện của một sinh động viên, với vai trò và nhiệm vụ chuyên biệt, khởi động từ bên trong nhóm một hành trình tăng trưởng đặc thù.

1. NHÓM: CHỦ THỂ CỦA VIỆC ĐÀO LUYỆN

Một nhóm trẻ được sinh động hóa khi nhóm ý thức về việc đào luyện được đề nghị cho mình và tham gia một cách sáng tạo vào việc hình thành các mục tiêu giáo dục, cũng như vào các hoạt động nhằm đạt tới những mục tiêu ấy.

Điều này đòi hỏi phải nhận diện và phát triển một số chiều kích căn bản, ít là như những định hướng ban đầu, để nhóm có thể ý thức và đón nhận chúng một cách minh nhiên trong hành trình giáo dục. Dưới đây là ba chiều kích đặc thù cần được khơi dậy và đồng hành:

a. Một con người thống nhất và gắn kết

Trước hết, các thành viên quy tụ lại, gặp gỡ nhau, có thể vì nhu cầu vượt qua nỗi cô đơn hay để tìm kiếm lợi ích cá nhân nào đó. Nhưng dần dần, nhóm trở thành một chủ thể gắn bó, được kết dệt bởi những sợi dây liên kết tình thương và tương quan cá vị. Tuy nhiên, việc đạt tới sự gắn kết ấy không thiếu những khó khăn:

Sự đề cao quá mức tính độc lập cá nhân, khiến người trẻ khó cảm nghiệm được ý nghĩa của việc thuộc về một tập thể;
Sự lệ thuộc tuyệt đối vào nhóm, làm cho các thành viên dễ bị lôi cuốn, đến độ đánh mất khả năng đóng góp và đảm nhận trách nhiệm cá nhân trong đời sống chung.

b. Một con người có ý thức và khả năng phê phán

Cần giúp người trẻ sống trải nghiệm nhóm như một kinh nghiệm đào luyện thiết yếu, dù không phải là duy nhất, để từng bước hình thành nơi họ một tinh thần trưởng thành, có định hướng và có nền tảng.

Ngay từ khởi đầu – dù đôi khi chỉ mới là một trực giác chưa rõ ràng – nhóm đã tự đặt cho mình nhiệm vụ tiếp cận cách có phê phán gia sản văn hóa và đức tin của các thế hệ trước, và từ đó, giúp mỗi thành viên đích thân trả lời cho những câu hỏi căn bản của cuộc sống, đối diện với những thách đố hằng ngày.

Dù tiến trình này diễn ra từ từ, nhưng ý thức về nó mang tính quyết định, bởi những hạt giống của một tinh thần phân định đã có mặt ngay từ giây phút đầu tiên của việc "ở với nhau".

Trong hành trình phát triển, nhóm giúp các thành viên dần hình thành một thái độ sống ngày càng có ý thức, có chọn lọc và dấn thân hơn đối với các tiến trình đào luyện đang diễn ra trong nhóm và trong môi trường giáo dục; đối với những đề xuất lớn hơn của xã hội, văn hóa và Hội Thánh.

Ý thức, sự tham gia và khả năng kiểm soát tiến trình đào luyện là những điều mà người trẻ sẽ chinh phục cách tiệm tiến. Họ sẽ tiến bước dễ dàng hơn nếu được nâng đỡ bởi một môi trường giáo dục năng động và nhất là bởi sự đồng hành của người sinh động viên.

c. Một con người quân bình giữa "ở với nhau" và "dấn thân vì..."

Cần giúp đời sống nhóm trở thành nơi người trẻ học biết quân bình giữa niềm vui khi ở với nhau và sự dấn thân có trách nhiệm vì một lý tưởng lớn hơn, nhờ đó, cả hai chiều kích này trở thành con đường đào luyện.

Không thể gọi là sinh động nếu niềm vui, tình bạn và tình liên đới lấn át trách nhiệm và nỗ lực hành động để kiến tạo điều thiện. Cũng không thể gọi là sinh động nếu chỉ dừng lại ở những cuộc gặp gỡ để diễn tả ước muốn hay để phục vụ, mà không có chỗ cho sự hiện diện cá vị, cho tình bạn thật sự.

Vượt ra khỏi khởi điểm, nhóm sẽ dần dần phát triển và hội nhập cả hai chiều kích trên, tiếp thu một cách nội tâm hóa – tức là mỗi chiều kích được hiểu và sống sâu sắc hơn dưới ánh sáng của chiều kích kia. Như thế, nhóm lớn lên nhờ một kinh nghiệm đào luyện vừa phức tạp vừa phong phú, được nuôi dưỡng bởi chính những gì họ đang cùng nhau sống.

2. PHƯƠNG PHÁP ĐÀO LUYỆN NHÓM: CON ĐƯỜNG SINH ĐỘNG HÓA TIẾN TRÌNH ĐÀO LUYỆN

Việc đào luyện các thành viên trong nhóm được sinh động nhờ việc vận dụng phương pháp nhóm. Phương pháp, theo nghĩa sâu xa, là cách thức tổ chức các nguồn lực tiềm năng và các can thiệp sư phạm nhằm đạt tới những mục tiêu giáo dục đã được xác định. Trong tiến trình này, nhóm không chỉ là nơi diễn ra hoạt động, mà chính nhóm ý thức và tham gia một cách chủ động vào công trình đào luyện ấy.

Đây là một hành động có tổ chức, có cấu trúc và diễn ra cách mạch lạc. Tuy nhiên, thuật ngữ “phương pháp nhóm” có thể dẫn đến nhiều cách hiểu mơ hồ hoặc không chính xác. Do đó, cần phải làm sáng tỏ những điều không phải là phương pháp nhóm:

Không phải là phương pháp nhóm nếu việc đào luyện xảy ra bên ngoài hoặc song song với kinh nghiệm thực tế mà nhóm đang sống;
Không phải là phương pháp nhóm nếu việc đào luyện bị thu hẹp vào một vài thời điểm hoặc một số hoạt động đơn lẻ;
Không phải là phương pháp nhóm nếu việc đào luyện chỉ diễn ra trong tương quan cá nhân, giữa sinh động viên và từng thành viên riêng lẻ của nhóm;
Không phải là phương pháp nhóm nếu toàn bộ tiến trình đào luyện chỉ xoay quanh các nội dung do sinh động viên đề xuất, phủ nhận giá trị giáo dục của những sáng kiến đến từ phía người trẻ và các nhu cầu cụ thể của họ.

Ngược lại, nếu hiểu đúng và áp dụng đúng, phương pháp nhóm thể hiện cách rõ nét rằng nhóm là một chủ thể sống động, chứ không chỉ là một phương tiện trung gian để đạt đến việc giáo dục.

a. Chức năng sư phạm của nhóm

Đặc điểm đầu tiên và nền tảng của phương pháp nhóm chính là việc vận dụng chức năng sư phạm mà nhóm mang trong chính mình. Khi các cá nhân tương tác và tác động qua lại trong bối cảnh nhóm, sẽ phát sinh những năng lực mà thông thường ít khi được huy động trong đời sống cá nhân, chẳng hạn như:

Các mối dây liên kết tình thương;
Khả năng đối chiếu và phản biện;
Việc xây dựng các mục tiêu chung;
Cảm thức thuộc về cộng đoàn.

Tất cả những điều ấy thúc đẩy người trẻ dấn thân thay đổi chính bản thân, đồng thời tác động tích cực trên người khác, trên môi trường xã hội và trong lòng Hội Thánh.

Do đó, điều thiết yếu là phải kiến tạo một bối cảnh tương quan nhân bản, trong đó mỗi người cảm thấy mình được tiếp nhận và nâng đỡ như một nhân vị; nhờ vậy họ có thể can đảm đối diện với cách thức mình suy nghĩ và hành động, nhận biết khả năng và giới hạn của bản thân, đón nhận chính mình và tha nhân, học biết tôn trọng sự khác biệt và vun đắp sự tự lập.

Đồng thời, nhóm còn là nơi giúp các thành viên tiếp cận với các đề xuất văn hóa và tôn giáo đang hiện diện trong môi trường sống. Nhờ đó, người trẻ học cách tái cấu trúc hệ thống giá trị, đồng thời tái định hướng kế hoạch sống của chính mình trong ánh sáng Tin Mừng và trong tinh thần phân định.

Sự độc đáo của phương pháp nhóm càng được làm nổi bật hơn khi ta đối chiếu nó với những hình thức đào luyện khác vốn đặt nặng trên nội dung và sự thuyết phục cá nhân, hoặc lệ thuộc vào sức hút đặc sủng của một lãnh đạo, nhưng lại xem nhẹ chiều kích đối thoại, chia sẻ và đồng kiến tạo các giá trị – là những yếu tố thiết yếu của tiến trình trưởng thành nơi người trẻ.

b. Nhóm: Phòng thí nghiệm về cuộc sống

Một khi đã nhìn nhận chức năng giáo dục đặc thù của nhóm, cần phải tiến xa hơn nữa, cụ thể là biến nhóm trở thành một "phòng thí nghiệm sống động" của đời sống xã hội và đời sống Hội Thánh.

Trong một môi trường tổ chức đơn giản và dễ kiểm soát hơn, nhóm tái hiện lại – theo cách quy mô nhỏ – thế giới rộng lớn của xã hội và Hội Thánh, nơi người trẻ dễ rơi vào tình trạng phân tán và đánh mất khả năng tham gia cách tích cực.

Là “phòng thí nghiệm sống”, nhóm cho phép người trẻ rèn luyện cách sống như những con người và như những Kitô hữu. Tại đây, họ xây dựng các mối tương quan, tham dự vào các hoạt động trong đó chính họ là chủ thể đề xuất, chứ không phải chỉ là người tiêu thụ các sản phẩm văn hóa hoặc tôn giáo có sẵn.

Phương pháp nhóm không tách rời khỏi xã hội hoặc Hội Thánh, nhưng giúp liên kết cách hài hòa các tiến trình đang diễn ra trong hai thực tại ấy – dẫu chỉ là ở cấp độ vi mô. Nhóm tái tạo hình ảnh cộng đồng nhân loại và Hội Thánh, với sự đa dạng và khác biệt vốn có giữa các thành viên.

Trong bối cảnh ấy, nhóm không chỉ là nơi sống tình bạn, mà còn là nơi giúp người trẻ hưởng dùng, chia sẻ và phát huy các giá trị chung trong tinh thần liên đới. Nhóm cũng tái sinh các cấu trúc xã hội và Giáo hội, giúp mỗi người cảm nghiệm rằng việc tôn trọng luật lệ và đón nhận các giới hạn của tự do là một yếu tố phong phú hóa đời sống tập thể.

Đặc biệt, nhóm còn là nơi để rèn luyện mối tương quan căn bản với quyền bính và với những người đại diện cho quyền bính. Tại đây, người trẻ học cách vâng phục có phê phán, được hiểu như một sự đáp trả trưởng thành và mang tính xây dựng, không rập khuôn hay lệ thuộc mù quáng. Họ học biết để đối thoại lương tâm với quyền bính, từ đó kiến tạo một mối tương quan lành mạnh và mang tính trách nhiệm.

Nếu được xây dựng cách đúng đắn như một “phòng thí nghiệm nhỏ”, nhóm sẽ giúp hình thành nơi người trẻ một thái độ phê phán tích cực đối với xã hội, khả năng đối thoại văn hóa và khả năng kiểm chứng các quá trình giáo dục.

Trong nhiều trường hợp, nhóm trở thành một đối trọng mang tính cứu độ, giúp người trẻ đứng vững trước những áp lực nặng nề từ xã hội, đặc biệt là trước các hình thức áp đặt mang tính đồng hóa. Chính tại đây, nhóm góp phần thanh lọc các thông điệp văn hóa, và trên hết, tăng cường sức đề kháng nội tâm, để người trẻ biết trung thành với ơn gọi cá vị, vượt lên trên mọi hình thức rập khuôn hoặc lệ thuộc.

c. Tiếp thu bằng kinh nghiệm

Một nét đặc trưng khác của phương pháp nhóm là việc học tập bằng kinh nghiệm. Thành ngữ này bao hàm ba chiều kích cơ bản: khởi đi từ kinh nghiệm nhóm; Học hỏi bằng cách suy xét có phê phán về các kinh nghiệm đã sống; Đánh giá và tích hợp các nội dung văn hóa – tôn giáo, được khám phá trong kinh nghiệm hoặc phát sinh từ kinh nghiệm.

Khởi đi từ kinh nghiệm nhóm

Việc đào luyện không hệ tại ở việc thực hiện những hoạt động hấp dẫn hay mới lạ cho bằng biến những hoạt động ấy thành kinh nghiệm cộng tác tích cực và có phê phán giữa các thành viên trong nhóm. Cốt lõi là tạo điều kiện để mọi người cùng làm việc, cùng chia sẻ, cùng xây dựng – trong đó từng cá nhân được đánh giá và quý trọng theo khả năng chuyên môn và sự đóng góp của mình.

Chính qua hành động chung và tương tác nội tại, nhóm hình thành nên chính mình. Không chỉ kết quả đạt được, mà cách thức tiến hành, ý nghĩa nội tại của sự cộng tác, và tính huynh đệ phát sinh từ đó mới là yếu tố thực sự mang tính đào luyện.

Ý thức rằng từ đời sống nhóm phát sinh những giá trị như sự hiệp thông, lòng yêu thương, những chiều kích ý nghĩa mà một mình cá nhân không thể đạt tới, là bước khởi đầu cho việc trưởng thành toàn diện.

Học hỏi bằng việc suy xét có phê phán về kinh nghiệm

Học tập bằng kinh nghiệm không chỉ là "sống cho biết", mà là biện phân và tiếp nhận có chọn lọc những giá trị và sứ điệp được lắng nghe và cảm nhận trong quá trình trải nghiệm.

Việc này đòi hỏi có những thời khắc suy tư, nơi mỗi người sử dụng trực giác, lý trí và cảm thức nội tâm để giải mã sứ điệp của kinh nghiệm, biến nó thành tài sản riêng, mang lại giá trị cho cá nhân và cho cả nhóm.

Trong một xã hội đầy cơ hội, người trẻ ngày nay có thể sống qua nhiều trải nghiệm, kể cả các trải nghiệm nhóm, tôn giáo, thiện nguyện… Nhưng không ít lần, họ “tiêu hưởng” những trải nghiệm đó một cách nhất thời, thiếu chiều sâu, mà không tích lũy được các xác tín hay lý tưởng trưởng thành.

Thật vậy, có những sinh động viên ngạc nhiên khi thấy người trẻ, dù rất hào hứng nhắc lại hoạt động vừa trải qua, không thể diễn tả được những xác tín sâu sắc nào. Đây là hệ quả có thể hiểu được của lối sống tiêu dùng kinh nghiệm mà thiếu sự suy xét phê phán.

Đánh giá và tích hợp các nội dung văn hóa – tôn giáo.

Việc sinh động không chỉ là truyền đạt những nội dung văn hóa hay tôn giáo tách rời khỏi kinh nghiệm, mà là tích hợp những nội dung ấy vào chính tiến trình sống và cảm nghiệm của nhóm.

Nhóm được mời gọi khởi đi từ những chờ mong, khắc khoải và trực giác của mình để khám phá những giá trị còn ẩn giấu. Như thế, việc học trở nên cụ thể và đầy sức sống, vì: một đàng, kinh nghiệm mang trong mình những giá trị tiềm tàng, có khả năng lôi cuốn và đánh động; đàng khác, cần có những thời điểm suy xét, giúp sắp xếp và định hình lại nội dung, để từ đó đào sâu và làm giàu đời sống cá nhân và cộng đoàn.

d. Học hỏi qua tìm tòi

Một chiều kích quan trọng khác của phương pháp nhóm là học hỏi bằng con đường tìm tòi. Đây là phương pháp đối nghịch với việc chuyển giao thuần túy các chân lý đã định sẵn, và đồng thời cũng không đồng thuận với quan điểm cho rằng cá nhân chỉ cần tự do bộc phát, nhất là khi tiếp cận các chân lý hay các giá trị lớn.

Tìm tòi là một tiến trình được tổ chức có định hướng, với các giai đoạn rõ ràng, dựa trên nguyên tắc nền tảng: các nội dung giáo dục và đào luyện phải có ý nghĩa thực sự đối với chủ thể, và phải được trình bày sao cho người trẻ có thể chạm vào chính hành trình nhân bản và đức tin mà họ đang bước đi.

Sau đây là các giai đoạn tiêu biểu của tiến trình tìm tòi:

Khơi dậy những câu hỏi xuất phát từ đời sống. Điểm khởi đầu là lắng nghe và nhận diện những vấn đề, những trăn trở đang hiện diện nơi người trẻ: từ những mong đợi hời hợt đến những khát vọng sâu xa, từ các vấn đề do hoàn cảnh tạo nên đến những câu hỏi hiện hữu mang tính bản vị. Việc đồng hành hằng ngày, thấu hiểu tâm tư, khơi gợi và đặt tên cho các vấn đề còn mơ hồ, là một nhiệm vụ thiết yếu của sinh động viên. Cần giúp người trẻ biết diễn tả bằng ngôn ngữ của chính mình những điều họ cảm nhận mà chưa biết cách nói ra.
Tuyển chọn các nội dung văn hóa – tôn giáo. Giữa vô số thông điệp đang vây quanh, cần chọn lọc những nội dung đánh động trái tim, có khả năng đối thoại với người trẻ, như những câu trả lời mang tính thách đố và khai mở cho những khắc khoải và tìm kiếm của họ. Vì vậy, cần một sự nhạy bén mục vụ và trực giác sư phạm, để xác định đâu là những điểm chạm nhạy cảm nơi người trẻ – nơi giao thoa giữa các sứ điệp xã hội, văn hóa và tôn giáo.
Đề xuất các nội dung như những nẻo đường tìm kiếm. Các nội dung được trình bày không như những chân lý đã hoàn chỉnh để áp đặt, nhưng như những con đường mở ra hành trình tìm kiếm, vừa mang tính cá nhân, vừa mang tính cộng đoàn. Tiến trình này diễn ra theo lối "đối thoại vòng tròn": Từ câu hỏi đi đến đề xuất. Rồi từ đề xuất quay lại chất vấn câu hỏi. Các yếu tố này soi sáng và thanh luyện lẫn nhau, trong một hành trình có phê phán, chấp nhận sự hiện diện của hoài nghi, thử thách và căng thẳng giữa lý tưởng và thực tại.
Tái diễn đạt và hội nhập các nội dung cách sáng tạo. Các nội dung chỉ thật sự trở thành tài sản của nhóm và từng thành viên khi được diễn đạt lại bằng ngôn ngữ, hình ảnh, và biểu tượng đặc trưng của nhóm. Việc này giúp các giá trị được cá nhân hóa và nội tâm hóa. Cũng cần xác định các ứng dụng cụ thể, giúp các nội dung ấy được sống trong đời sống cá nhân, cộng đoàn, và trong sứ mạng của Giáo hội và xã hội. Đây chính là điểm khởi đầu cho một lối sống mới, cho những dấn thân mới, cả trong nhóm lẫn ngoài nhóm.

e. Học tập từ phương pháp hoạt động

Sau cùng, phương pháp làm việc của nhóm cũng bao hàm một tiến trình thực nghiệm và củng cố một phương pháp hành động, đặc biệt nhằm áp dụng trong đời sống xã hội, Giáo hội và chính nội bộ nhóm.

Phương pháp hành động ở đây được hiểu là một tiến trình lý trí, đã được chứng nghiệm đầy đủ, giúp can thiệp một cách cụ thể vào hoàn cảnh đang đặt ra những đòi hỏi về khả năng tự tổ chức – nhất là khi mục tiêu nhắm đến là sự thay đổi thực sự. Tiến trình này được nhóm học hỏi và áp dụng nhờ việc thực hành liên tục qua các thời điểm then chốt:

Phân tích và chẩn đoán: Đứng trước một hoàn cảnh cụ thể, nhóm cố gắng thu thập thông tin một cách đầy đủ và khách quan, hầu hiểu rõ tình huống. Từ bước phân tích này, nhóm tiến tới việc giải thích tổng thể, nhằm nhận diện các vấn đề cốt lõi, nguyên nhân sâu xa và những thách đố cần được đáp ứng.
Lượng định hoàn cảnh: Nhóm sử dụng các tiêu chuẩn lượng định được rút ra từ những giá trị văn hóa và tôn giáo đã được xác nhận như một gia sản của mình, để soi sáng hoàn cảnh, thực hiện phán đoán và mở ra những định hướng mới cho tương lai. Những tiêu chuẩn này cũng sẽ là nền tảng cho việc thiết lập các kế hoạch hành động.
Lập kế hoạch can thiệp cách nhất quán và hợp lý: Nhóm xác định các mục tiêu cụ thể, dự kiến chiến lược và phương pháp chung để hành động, đề ra các sáng kiến cụ thể, tổ chức nội bộ nhóm, phân chia trách nhiệm, đồng thời chuẩn bị các giải pháp thay thế nhằm đối phó với những bất ngờ hoặc thất bại có thể xảy ra. Kế hoạch cũng bao gồm các chỉ dẫn để lượng giá hiệu quả của những hành động đã thực hiện.
Lượng giá và tái lập kế hoạch: Việc kiểm chứng sau mỗi hành động là thời điểm cần thiết để lượng giá và định hình lại kế hoạch. Nhóm được mời gọi nhìn lại hành trình đã qua với sự chín chắn, khách quan và tinh thần phê bình xây dựng, biết rút ra bài học từ cả thành công lẫn thất bại, sẵn sàng bắt đầu lại với lòng can đảm và óc sáng tạo. Nhờ đó, nhóm không chỉ nhắc lại quá khứ, nhưng biết tận dụng kinh nghiệm đã có để đối diện với các thách đố mới bằng một phương pháp đã được kiểm chứng qua thực tiễn.

3. SINH ĐỘNG VIÊN : MỘT NGƯỜI LỚN NẮM GIỮ VAI TRÒ CHUYÊN BIỆT LIÊN QUAN TỚI VIỆC ĐÀO LUYỆN CỦA NHÓM

Về sinh động viên, chúng ta đã có dịp trình bày trong chương trước, khi phác họa dung mạo cá nhân, vị trí của họ trong cộng thể giáo dục, cùng với kế hoạch truyền cảm hứng cho các hành động của họ, cho sự vận hành của các nhóm, cũng như các giá trị nền tảng mà họ thường xuyên quy chiếu như khung định hướng cho hoạt động mục vụ–giáo dục.

Giờ đây, chúng ta muốn nhấn mạnh đến vị trí của sinh động viên trong chính phương pháp nhóm, khi họ được xem như chủ thể đào luyện. Vai trò của họ được xác định bởi những tiêu chuẩn tương đối rõ ràng, nhưng đồng thời cũng dành chỗ cho một không gian rộng mở của tự do và sáng tạo. Trong tương quan với nhóm, sinh động viên không chỉ hành động, mà còn hiện diện như một dung mạo đặc thù, để từng cá nhân và cả nhóm có thể nhận ra, tiếp cận và lớn lên nhờ sự đồng hành ấy.

Một mối tương quan mang tính giằng co tích cực

Tương quan giữa sinh động viên và nhóm không giản đơn; nó mang trong mình những chiều kích giằng co tích cực, gắn liền với một số giằng co mà sinh động viên ý thức và kiên trì vun trồng, như là "bí quyết" để mở ra các cơ hội giáo dục đích thực.

Sự giằng co giữa sự đồng cảm và khoảng cách: Sinh động viên bày tỏ sự tín nhiệm của mình đối với từng bạn trẻ, qua việc hiện diện cách thân tình, ngay cả trong những khoảnh khắc vui chơi, giải trí. Tuy vậy, họ vẫn duy trì một sự tự lập cần thiết trong mối tương quan bằng hữu, vừa với từng cá nhân, vừa với các tiểu nhóm. Họ là bạn của từng người, và cũng là bạn của cả nhóm. Họ làm bạn với người trẻ, nhưng không theo cách bạn hữu thường thấy giữa các bạn trẻ. Chính sự trung lập này giúp họ không trở thành tâm điểm quy chiếu mang tính cá nhân, mà luôn là trung gian giữa các bạn trẻ và các giá trị.
Sự giằng co giữa việc chuyển đạt điều đã chinh phục, đồng thời đi tìm điều chung: Sinh động viên hé mở trước các bạn trẻ một thế giới đi trước họ – với cả những sai lầm về văn hóa và tôn giáo – mà chính họ cũng đã từng trải qua và nay muốn chia sẻ như một hành trình giúp đỡ. Nhưng đồng thời, họ cũng tỏ ra sẵn sàng lắng nghe với lòng hiếu kỳ và kính trọng, xác tín rằng những trực giác và kinh nghiệm của người trẻ có thể làm phong phú cho chính họ và cho cả nhóm.
Sự giằng co giữa việc thể hiện uy tín mà vẫn giữ ý thức bình đẳng: Sinh động viên đề xuất các giá trị mà họ tin tưởng, và dựa vào chính uy tín cá nhân, kinh nghiệm sống, cùng sự dấn thân phục vụ vô vị lợi cho nhóm để giúp người trẻ cũng tin vào các giá trị ấy. Tuy nhiên, họ không giữ độc quyền truyền thông hay thao túng thông tin, nhưng cởi mở, trung thực, thúc đẩy đối thoại, tôn trọng sự độc đáo của từng người và để nhóm phát triển theo năng động nội tại của chính nó.

Sự giằng co giữa vai trò và tính cá nhân như những người hướng dẫn kỹ thuật của nhóm, sinh động viên hành động theo các quy tắc đã được nhóm thỏa thuận và có trách nhiệm giúp mọi thành viên tôn trọng những quy tắc ấy. Họ không tạo ra ảnh hưởng bất ngờ dựa trên các mối tương quan cảm tính, cũng không vận dụng hình thức bảo bọc (paternalismo), vì điều đó sẽ đi ngược với tinh thần giáo dục đích thực.

Dẫu vậy, họ không ẩn mình đằng sau vai trò chức năng. Họ cho phép mình được tiếp cận như một nhân vị, biết biểu lộ bản thân trong trò chơi, trong lời cầu nguyện, trong đối thoại, trong những thời khắc họ sống trọn niềm vui được hiện diện giữa người trẻ – cách đơn sơ, thân tình nhưng đầy sức gợi hứng.

Các phương thức hỗ trợ

Năng lực chuyên môn giáo dục của sinh động viên được các nhóm đón nhận và xác tín, nhờ đó họ có thể thi hành vai trò của mình qua một số hình thái đặc trưng:

Giúp nhóm đạt tới sự tự ý thức: Sinh động viên giúp nhóm nhận ra rằng mình là một thực thể có căn tính riêng, đang hoạt động trong một bối cảnh cụ thể và mang trong mình những khát vọng cần được hướng dẫn để đạt tới. Nhóm cần xác định những đợi chờ của chính mình, nhận thức cách khách quan về hoàn cảnh đang sống và hoạt động, đồng thời nội tâm hóa kế hoạch hành động. Không phải bằng cách "ban cho" các giải pháp hay "giải quyết" thay các vấn đề, sinh động viên dẫn dắt nhóm trong tiến trình tự nhận diện chính mình, khám phá những gì đang diễn ra bên trong và xung quanh họ.
Mở rộng chân trời hiểu biết: Qua việc cung cấp thông tin, dựa trên kinh nghiệm cá nhân và vốn văn hóa của mình, sinh động viên đóng vai trò là nơi ký thác – tuy không phải là duy nhất – của một truyền thống giáo dục và văn hóa. Họ truyền đạt thông tin về các tương quan trong nhóm, cơ cấu hoạt động, những khát vọng sâu xa, bối cảnh xã hội – văn hóa, cũng như những tiến trình phát triển cá nhân. Việc truyền đạt này nhằm hai mục đích: giúp nhóm đào sâu điều đã ý thức, và khơi mở những hiểu biết mới, thúc đẩy nhóm tiến xa hơn trong việc đọc hiểu thực tại.
·Đồng hành trong tiến trình phân định và quyết định: Luôn giữ thái độ tôn trọng và không thay thế nhóm, sinh động viên giúp nhóm lên tiếng trước các biến cố, tái đọc các lựa chọn đã được thực hiện – nhất là khi chúng không hòa hợp với ước muốn sâu xa của nhóm, hoặc đã được đưa ra cách vội vã, chịu ảnh hưởng bởi áp lực bên ngoài hay những điều kiện chưa đủ chín muồi. Họ giúp nhóm phân định lại khi cần thiết, với mục tiêu duy nhất là bảo vệ sự chân thực của tiến trình giáo dục.
Chuyển từ lời nói sang hành động: Sinh động viên nâng đỡ nhóm trong nỗ lực biến các ý tưởng thành hành động cụ thể. Họ trợ giúp trong việc phân công nhiệm vụ, phối hợp các sáng kiến và thường xuyên kiểm chứng lại tiến trình đang diễn ra. Trong vai trò này, sinh động viên cần vừa cảm thông vừa rõ ràng trong đòi hỏi, luôn mời gọi nhóm hành động với tinh thần trách nhiệm và sự trưởng thành. Từ chính những tiến trình này, đôi khi cũng phát sinh những giờ phút căng thẳng và xung đột. Trong những tình huống ấy, sinh động viên được mời gọi sống kiên nhẫn và can đảm nhìn nhận những quyết định không thể thực hiện, để rồi đồng hành cùng nhóm trong việc làm chín muồi các chọn lựa mới, được xây dựng trên những dữ kiện và thông tin xác thực hơn.

Nhiệm vụ tổng quát và các bổn phận riêng của sinh động viên

Giờ đây, chúng ta có thể xác định vai trò tổng quát của sinh động viên, cùng với một số nhiệm vụ cụ thể đi kèm.

Vai trò tổng quát của sinh động viên là bảo đảm sự hiệp nhất và phẩm chất của hành trình đào luyện mà nhóm đang tiến bước, nhờ vào sự hiện diện và năng lực chuyên môn của họ. Một nhóm được sinh động cách thích đáng khi có khả năng thực hiện một hành trình, trong đó sự năng động nội tại của nhóm cùng với các giai đoạn trưởng thành nhân bản và đức tin được kết hợp hài hòa, tạo nên một tiến trình duy nhất và liên tục.

Từng bước một, nhóm đi từ việc khởi sự quy tụ ban đầu, đến việc trưởng thành trong các tương quan, để rồi đạt đến sự kết thúc nơi hành trình chia tay. Trong suốt tiến trình ấy, nhóm được mời gọi dần dần đi sâu vào sự chín muồi văn hóa và suy tư đức tin: từ việc tiếp cận trực tiếp với các chủ đề của đời sống, đến một lối suy tư có hệ thống về đức tin, và cuối cùng là học hỏi về đời sống Kitô hữu như một hành trình hướng đến việc phân định và quyết định ơn gọi.

Gắn liền với vai trò tổng quát ấy, một số nhiệm vụ đặc thù của sinh động viên cần được nhấn mạnh, vì chúng góp phần quyết định đến sự phát triển toàn diện của hành trình nhóm:

Nhiệm vụ thứ nhất: Giúp người trẻ trở thành một nhóm thực sự, bằng cách thúc đẩy sự tương tác tích cực giữa các thành viên, đến độ có thể nói rằng chính nhóm trở thành một chủ thể giáo dục.
Nhiệm vụ thứ hai: Làm trung gian giữa nhóm và môi trường giáo dục, xã hội và Giáo hội, cổ võ sự trao đổi giữa các thách đố và các kế hoạch, để làm phong phú thêm đời sống và kinh nghiệm nhóm.
Nhiệm vụ thứ ba: Đồng hành với nhóm trong việc xây dựng một kế hoạch sống cụ thể, giúp họ cảm nghiệm một lối sống mới và tạo điều kiện để mỗi cá nhân học biết lên kế hoạch cho chính cuộc đời mình.
Nhiệm vụ thứ tư: Quan tâm đến sự trưởng thành cá vị của từng thành viên, cho đến khi họ khám phá được ơn gọi của mình trong xã hội và trong Giáo hội.

Những nhiệm vụ này sẽ được triển khai sâu hơn trong các chương tiếp theo.