Người bạn Do Thái Giona

107Trong năm học chương trình Cổ điển, khi sống tại quán cà phê của ông bạn Gioan Pianta, cha tiếp xúc với một cậu thanh niên trẻ Do Thái tên là Giona. Cậu ta 18 tuổi, gương mặt đẹp, có giọng hát hiếm có trong số những những giọng hay nhất. Cậu ta chơi bi-da rất giỏi, và bởi vì chúng tôi đã biết nhau tại hiệu sách của ông Elia, nên vừa tới quán, là cậu ta hỏi thăm cha ngay. Cha thương cậu ta rất nhiều; còn cậu ta thì say mê kết tình bạn với cha. Mỗi lúc rỗi, cậu ta lại qua phòng cha; chúng tôi ở bên nhau để cùng hát, cùng chơi pianô, cùng đọc, trong khi lắng nghe cả ngàn câu chuyện cha kể cho cậu. Một hôm xảy ra một chuyện lộn xộn, cãi vã và đánh nhau, mà có thể để lại các hậu quả đau buồn; cho nên cậu chạy đến cha để xin lời khuyên. Cha nói với cậu:

–  Giona thân mến, nếu cậu là người Kitô hữu, chúng ta sẽ đi xưng tội.

–  Nhưng nếu chúng tớ muốn, chúng tớ cũng có thể đi xưng tội.

–   Các cậu đi xưng tội, nhưng người giải tội cho cậu không buộc phải giữ bí mật, không có quyền tha tội, cũng không có thể cử hành các bí tích nào cả.

–  Nếu cậu muốn dẫn mình đi, mình sẽ đi xưng tội với một vị linh mục.

–   Mình có thể dẫn cậu tới, nhưng chúng ta cần phải làm một cuộc chuẩn bị lâu dài.

–  Chuẩn bị ra sao?

–  Cậu biết là việc xưng tội tha thứ các tội phạm sau khi rửa tội; cho nên nếu cậu muốn tiếp nhận một bí tích nào đó, thì tiên vàn cậu phải chịu phép rửa tội.

–  Tớ phải làm gì để được tiếp nhận phép rửa tội?

–   Trau dồi bản thân mình trong đạo Kitô giáo và tin vào Đức Giêsu Kitô là Thiên Chúa thật và là người thật. Làm điều đó, cậu có thể lãnh nhận phép rửa tội.

–  Phép rửa tội mang lại cho mình lợi ích nào?

–   Phép rửa tội xóa sạch tội nguyên tổ và cả các tội hiện tại, mở ra cho bạn con đường lãnh nhận tất cả các bí tích khác, tóm lại làm cho cậu trở thành con yêu của Thiên Chúa và người thừa hưởng thiên đàng.

–  Chúng ta những người Do Thái không có thể được cứu rỗi chăng?

–   Không, Giona thân yêu ơi; sau khi Đức Giêsu Kitô đã đến, người Do Thái không có thể được cứu rỗi nếu họ không tin vào ngài. 108

–  Nếu mẹ mình mà biết được mình muốn là Kitô hữu, thì chết mình đấy!

–   Đừng sợ; Thiên Chúa là chủ các cõi lòng, và nếu ngài gọi bạn làm Kitô hữu, ngài sẽ làm cách nào đó để mẹ bạn sẽ vui lòng, hoặc ngài sẽ lo liệu cách nào đó cho linh hồn bạn.

–   Thế bạn muốn biết bao điều tốt cho mình, nếu bạn ở vị trí của mình, bạn sẽ làm gì?

–   Mình sẽ bắt đầu học hỏi về Kitô giáo; trong khi đó Thiên Chúa sẽ mở ra con đường cho cái sẽ phải làm trong tương lai. Để tiến tới mục tiêu này, bạn hãy cầm lấy cuốn giáo lý nhỏ, và bắt đầu học đi. Bạn hãy cầu xin Thiên Chúa soi sáng cho bạn, và làm cho bạn nhận biết chân lý.

Từ ngày đó cậu ta bắt đầu gắn bó yêu thương với đức tin Kitô hữu. Cậu ta đến quán cà phê, và vừa mới chơi xong một trận bi-da, liền lập tức tìm cha để bàn thảo về tôn giáo và về giáo lý. Trong khoảng ít tháng, cậu ta đã học làm dấu thánh giá, kinh Lạy Cha, kinh Kính Mừng, kinh Tin kính, và những chân lý chính của đức tin. Cậu ta rất hài lòng, và mỗi ngày trở nên tốt hơn trong lời nói và trong hành động.

Cậu ta đã mất cha ngay từ tấm bé. Mẹ cậu tên là Rakel đã nghe thấy một vài tiếng nói xa xa, nhưng chưa biết được cái gì chính xác cả. Chuyện bị lộ như sau: Một ngày kia khi dọn giường, bà thấy cuốn giáo lý mà con bà đã vô ý để quên giữa chăn và nệm. Bà ta bắt đầu thét lên tại nhà, đem cuốn sách giáo lý cho thầy Ráp-bi, và nghi ngờ cái đã thực sự xảy ra, bà ta vội chạy tới học trò Bosco, mà bà ta đã nhiều lần nghe cậu con trai của bà nói đến. Các con hãy thả trí tưởng tượng để nghĩ ra một loại thô lỗ nào ghê gớm nào đó, và các con có đấy một ý tưởng về người mẹ của Giona 109. Bà ta chột một mắt, và điếc 110 cả hai lỗ tai; mũi to, răng hầu như rụng hết, môi dồ, miệng méo, cằm dài và nhọn, giọng nói giống tiếng càu nhàu rên rỉ của ngựa con 111. Những người Do Thái quen gọi bà ta với cái tên mụ phù thủy Lilít 112, là một tên gọi mà người Do Thái thường dùng để diễn tả cái thô lỗ nhất của dân tộc họ. Sự xuất hiện của bà làm cha hãi sợ, và không để cho cha có thời giờ để bình tĩnh lại, bà ta lên tiếng ngay:

–   Này tôi thề đó, cậu có lỗi rồi; cậu, cậu đã làm hư thằng Giona của tôi; cậu đã làm nhục nó trước mặt công chúng; tôi chẳng còn biết nó sẽ ra sao nữa. Tôi sợ rốt cuộc nó sẽ làm Kitô hữu; và chính cậu là duyên cớ.

Khi ấy cha hiểu bà ta là ai, và bà ta nói về ai, và với tất cả sự bình tĩnh cha trình bày là bà ta phải bằng lòng và cám ơn người đã làm điều tốt cho con của bà mới phải.

–  Chuyện đó mà lại là tốt à? Chối bỏ đạo của mình mà lại là tốt hay sao?

–  Bà tốt lành ơi, bà hãy bình tĩnh đi nào, và hãy lắng nghe. Cháu đã không đi tìm cậu Giona của bà, mà là chúng cháu đã gặp nhau tại tiệm sách Elia. Không biết tại sao mà chúng cháu đã trở thành bạn hữu. Bạn Giona thương cháu rất nhiều, và cháu cũng rất thương bạn, và vì là bạn chân thật, nên cháu ước ao bạn được cữu rỗi linh hồn, và ước ao cho bạn biết được đạo mà ngoài đạo đó ra không ai được cứu rỗi. Thưa bà là mẹ của Giona, bà hãy biết cho cháu, cháu đã cho con của bà một cuốn sách, và chỉ nói với bạn là hãy tự học hỏi trong đạo, và nếu bạn trở thành Kitô hữu, bạn không bỏ tôn giáo Do thái của bạn, mà chỉ hoàn thiện tôn giáo ấy mà thôi.

–   Nếu bất hạnh mà nó nhận trở thành Kitô hữu, nó sẽ phải bỏ các ngôn sứ, bởi vì các Kitô hữu không tin vào Abraham, Isaác, Giacóp, vào Môsê hay vào các ngôn sứ.

–   Ngược lại chúng cháu tin vào các vị tổ phụ, và tất cả các vị ngôn sứ trong Kinh Thánh. Các sách họ viết, các lời sấm ngôn sứ của họ tạo thành nền tảng cho đức tin Kitô giáo.

–    Nếu có được ở đây bây giờ thầy Rápbi, thầy sẽ biết trả lời cho cậu; tôi chẳng biết gì về Sách Mishna và sách Gemara (là hai phần trong sách Talmud 113); nhưng vậy đứa con khốn khổ Giona của tôi sẽ ra sao?

Nói xong, bà ta đi ngay. Tới đây, hẳn nên nói dài dòng hơn về các cuộc tấn công cha đã xảy ra nhiều lần do bà mẹ, do ông thầy Ráp-bi của bà ta, và do họ hàng của Giona. Không có một sự đe dọa nào hay cưỡng bức nào mà không được dùng chống lại chàng trẻ tuổi can đảm này. Cậu chịu đựng mọi sự, và tiếp tục trau dồi bản thân trong đức tin. Và bởi vì trong gia đình, cậu không còn đảm bảo cho mạng sống mình nữa, nên cậu đã phải dời xa nhà và sống hầu như là một người đi ăn xin. Tuy nhiên nhiều người đã đến giúp đỡ cậu, và để cho mỗi chuyện được tiến hành với sự cẩn trọng phải có, cha đã gửi gắm người học trò của cha cho một vị linh mục uyên bác, và ngài đã chăm sóc cho cậu bằng một tấm lòng người cha. Khi cậu đã được dạy dỗ đầy đủ trong tôn giáo, và tỏ cho thấy cậu nôn nóng muốn được làm người Kitô hữu, thì một nghi thức trọng thể được tổ chức, tạo nên một tấm gương sáng cho tất cả dân thành phố Chieri, và những người Do Thái khác cũng được kích động, trong số họ có vài người đã ôm ấp Kitô giáo sau này.

Cha mẹ đỡ đầu của Giona là hai vợ chồng Bertinetti, có tên gọi là Carlo và Ottavia114

---

Chú thích

107 Có lẽ là Giacobê Levi (1816-?), thợ nhuộm và dệt. Sau khi được rửa tội, ông sống tại nhà vợ chồng Bertinetti. Cưới vợ năm 1840, tái giá 1860, chuyển tới Tôrinô sau năm 1865. Cũng có thể là Lu-y Bolmiđa, thợ nhuộm và dệt tại Chieri, qua đời tại Tôrinô 13.7.1860.

108 Don Bosco miêu tả cuộc nói chuyện của ngài với anh bạn trẻ Do Thái mà không có bất cứ những sự phân biệt nào. Bởi lẽ theo lời dạy của Giáo hội Công giáo: (1) Không có ơn cứu độ ở bên ngoài Đức Giêsu Kitô, và con đường tới Đức Giêsu là xuyên qua Hội thánh. (2) Những ai biết ý Thiên Chúa muốn họ phải vào Hội thánh Công giáo, thì buộc theo lương tâm họ phải vào Hội thánh, nếu không họ sẽ bị hư mất. (3) Những ai với lòng lương thiện cố gắng làm hài lòng Thiên Chúa theo ánh sáng của lý trí tự nhiên mà ước ao cách hàm ẩn và không ý thức (implicitly and unconsciously) được thuộc về Hội thánh và được cứu rỗi qua Đức Giêsu Kitô. Những người như thế sẽ được cứu rỗi. (Xem chẳng hạn thánh Tôma Aquinô, Summa theologiae, III,8,3 ad 1; và III, 68, 2).

Đức Piô XII ra vạ tuyệt thông cho Leonard Feeney, dòng tên, người Mỹ vì đã dạy là một người phải minh nhiên thuộc về Hội thánh Rôma Công giáo mới được cứu rỗi (Thơ của Holy Office cho ĐTGM Boston, 8.8.1949 [DS 3866-3872]. Don Bosco đã đến gần hơn với lời dạy của Hội thánh khi ngài nói với bạn mình: “Thiên Chúa sẽ lo liệu cách nào đó cho linh hồn của bạn”. Công đồng Vaticanô II còn diễn tả tinh tế hơn vai trò của Hội thánh Công giáo trong việc cứu rỗi nhân loại, cũng như vị trí của dân Do Thái.

109 Nhìn chung, lối miêu tả của Don Bosco về mẹ của Giona làm giảm niềm tin vào sự nhạy cảm dễ thương của ngài đối với những con người mà ngài thường biểu lộ. Có lẽ ấn tượng của mẹ Giona nơi ngài quá sâu sắc và đau thương!

110 Điếc theo nghĩa không muốn nghe lý lẽ.

111 Don Bosco tránh một thành ngữ thô hơn là “giống con lợn ủn ỉn”.

112 Theo người Do thái, Lilít là ma đêm, ngoặm con nít, một quỉ cái theo thần thoại, thường lui tới những nơi hoang tàn (Is 34: 14).

113 Talmud có nghĩa là “các chỉ thị”. Đó là bộ luật cuối cùng của luật Do Thái, dựa trên Kinh Thánh và truyền thống truyền khẩu, có niên biểu thế kỷ thứ ba và thế kỷ thứ tư sCN. Nó có hai phần: Mishnah và Gemara. Phần thứ nhất, sáchMishna viết từ thế kỷ II sCN, chứa đựng luật truyền khẩu truyền thống; Phần thứ hai gọi là Gemera, sát chữ có nghĩa là “việc làm hoàn bị” diễn giải sách Mishna [các luật truyền khẩu truyền thống] xuyên qua các bình luận của các học giả Do Thái.

114 Carlo và Ottavia Bertinetti là những người để lại toàn gia sản cho Don Bosco, do đó mà có công cuộc Salêdiêng tại Chieri. Biên bản 1834 ghi như sau: “Bolmida. Vào ngày 1 tháng 8 [1834], cha xứ Sebastiên Schioppo, nhà thần học và kinh sĩ, với phép của Đức Tổng Giám mục Tôrinô, đã long trọng rửa tội cho một người trẻ quê ở Chieri tên là Giacôbê Levi, tuổi 18. Tôi đặt tên cho em là Lu-y, Hyacinth Laurence, Ottavian, Maria Bolmida. Các cha mẹ đỡ đầu là Hyacinth Bolmida và Ottavia Maria Bertinetti (Stella, L.W, p. 32, n. 68). Ông Carlo Bertinetti không phải là cha đỡ đầu, có lẽ ông chỉ đứng bên cạnh vợ mình là bà Ottavia Maria Bertinetti khi bà này đảm nhận vai trò đỡ đầu. Tên chàng trai được rửa tội là Giacôbê Levi. Tên Giona trong Hồi ký của Don Bosco có thể chỉ là một tên giả định, Don Bosco tránh viết tên thật của cậu ra. Cuối năm 1880, ông Giona còn tới thăm Don Bosco tại Nguyện xá. Chính gương đức hạnh của cậu trai trẻ Gioan Bosco tại Chieri đã chinh phục Giona trở lại Kitô giáo.